با قرآن در زندگی / منطق قرآن کریم درباره تحریم و مذاکره با دشمن
این امری مسلم است که قرآن باید محور عملکرد زندگی مسلمانان در عرصه‌های فردی و اجتماعی باشد؛ ولی اینکه تا چه اندازه در جوامع مسلمان در مقام عمل بر اساس رهنمودهای قرآن عمل می شود جای بحث و گفتگوست.
پایگاه خبری تحلیلی «میار»، از ویژگی‌های قرآن نزول تدریجی آن است که در دو مقطع مهم زمانی نازل گردید. یکی قبل از هجرت یعنی دوران مبارزه و دوران پیش از تشکیل حکومت اسلامی و دوم دوران بعد از هجرت؛ یعنی دوران تشکیل حکومت اسلامی با رهبری پیامبر اعظم (ص) در مدینه منوره.
مسلماً هر کدام از این دوران شرایط خاص خود را داشته که بسیاری از آیات قرآن نیز ناظر به این شرایط است. به عبارتی بخش زیادی از آیات دارای شأن نزول می‌باشند.
از آنجا که در طول تاریخ همواره دو جبهه حق و باطل وجود داشته و علیه یکدیگر صف‌آرایی نموده و هر کدام خصوصیات خود را داشته‌اند و نسل‌های بعدی و پیروان آن‌ها نیز به همین صفات متّصف بوده‌اند، آیات قرآن نیز با ظرافت خاص به بیان ویژگی‌ها، مواضع و عملکرد این دو گروه پرداخته است، از همین روی امروز نیز می‌تواند بهترین راهنما برای جویندگان حق در مقابله با باطل باشد چرا که خاصیت قرآن همان «جَرْیْ و انطباق» هست؛ یعنی گستره شمول قرآن از نظر انطباق بر مصادیق بسیار وسیع است و به موارد نزول آیات اختصاص ندارد، بلکه در هر موردی که با مورد نزول از نظر ملاک و مناط یکسان باشد جاری می‌شود.
امام باقر (ع) در روایتی می‌فرمایند؛ «و اگر این‌طور باشد که وقتی آیه‌ای در قومی نازل شد، پس‌از آن همان قوم مردند آن آیه نیز بمیرد، از قرآن چیزی باقی نمی‌ماند ولیکن همه قرآن تا آسمان‌ها و زمین هست جاری است و برای هر قوم آیه‌ای است که آن را می‌خوانند و از آن بهره نیک یا بد دارند». (قرآن در اسلام - علامه طباطبایی)
در این مقال قصد آن نیست که به‌تفصیل آیات مرتبط، مورد بحث و بررسی قرار گیرد از آنجا که مخاطب این مقاله علاقه‌مندان به رسانه‌ها هستند، تلاش می‌شود مطالب به اختصار بیان گردد.
۱ - آیه مربوط به تحریم - بدون تردید دشمن برای نابودی جبهه حق از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند. یکی از این اقدامات، تحریم اقتصادی است. قدر مسلم هدف از این تحریم، ایجاد تنگنای شدید اقتصادی در زندگانی مسلمانان و گروندگان به‌حق هست تا آن‌ها از استقامت و پایداری در تداوم مسیر حق خسته و ناتوان شوند و در نتیجه دست از حمایت رهبری جامعه بکشند. این ترفندی است که قرآن این‌چنین بدان اشاره می‌کند:
«هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَا تُنْفِقُوا عَلَىٰ مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّىٰ يَنْفَضُّوا ۗ وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَفْقَهُونَ» (منافقون /۷)
[آن‌ها کسانی هستند که می‌گویند: به کسانی که نزد پیامبر خدا هستند کمک مالی نکنید تا پراکنده شوند، در حالی که گنجینه‌های آسمان‌ها و زمین از آن خداست ولی منافقین نمی‌فهمند].
در این آیه خداوند به‌صراحت به تحریم دشمنان که مهم‌ترین ویژگی آن‌ها صفت نفاق هست اشاره کرده است. می‌گوید که دشمنان تبلیغات راه می‌اندازند و به یکدیگر توصیه می‌کنند که یاران پیامبر یعنی مردم مسلمان و مؤمن را در تحریم اقتصادی قرار دهند تا آن‌ها از اطراف پیامبر یعنی رهبر جامعه پراکنده شوند و دست از حمایت نظام اسلامی و رهبری آن بردارند.
درست همان موضعی که امروز دشمنان ما به‌خصوص غربی‌ها علیه ایران اسلامی گرفته‌اند. خوب است به این جمله روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» توجه کنید که می‌نویسد؛ «هدف اصلی کاخ سفید از تحریم‌ها فشار بر مردم ایران و ایجاد نارضایتی است نه سرکوب کردن اقتصاد ایران».
در ادامه آیه، خداوند به نکته‌ای اشاره می‌کند که هم یادآوری به دشمنان و منافقین است و هم رهنمودی است برای مردم مسلمانی که در تحریم شدید دشمن قرار گرفته‌اند. می‌فرماید: گنجینه آسمان‌ها و زمین از آن خداست». منظور این است که دشمنان بدانند که با این تحریم‌ها نمی‌توانند سرمایه واقعی جهان را که آن‌ها به‌عنوان ابزار تحریم از آن استفاده می‌کنند در انحصار خود قرار دهند و از سویی به مسلمان‌ها یادآور می‌شود که شما اگر از تحریم دشمن هراسی به دل راه ندهید و رو به‌سوی خدا کنید و با اعتقاد کامل به او اعتماد کنید، خداوند با سرمایه بیکرانی که در اختیار دارد شما را کمک خواهد کرد و در نتیجه تحریم دشمن نخواهد توانست شما را به شکست بکشاند. این در حالی است که دشمنان که نفاق مهم‌ترین مشخصه آن‌هاست نمی‌توانند این عنایت خداوندی به اهل ایمان را درک کنند.
۲- درباره مذاکره و ارتباطات با دشمنان نیز منطق قرآن بر مبنای ایستادگی بر اصول و عدم پذیرش خواسته‌های نامشروع و غیرعادلانه آن‌ها استوار است و به همه مسلمانان هشدار می‌دهد که اگر به خواسته‌های آن‌ها تن در دهید به چیزی کم‌تر از عقب‌نشینی از تمام دستاوردهایی که تاکنون به آن دست یافته‌اید راضی نخواهند شد. خداوند می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ، بَلِ اللَّهُ مَوْلَاكُمْ ۖ وَهُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ» (آل‌عمران/۱۴۹- ۱۵۰)
[ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر از کسانی که کفر ورزیده‌اند اطاعت کنید شما را به عقب بازمی‌گردانند. پس زیانکار و بازنده برمی‌گردید بلکه خدا مولا و یاور شماست و او بهترین یاری‌دهندگان است].
همان‌طور که اشاره شد خداوند در این آیه به صراحت نتیجه اطاعت از خواست دشمن را عقب‌نشینی از تمام پیشرفت‌ها، دستاوردها و اعتقادات توحیدی می‌داند. آنگاه اهل ایمان در نتیجه عقب‌نشینی از اصول و مبانی در برخورد با دشمن، در حالی که بازنده و زیانکار هستند برمی‌گردند.
در اینجا خوب است مذاکره‌کنندگان کشورمان به این آیه توجه کنند که اگر به خواست دشمنان تن در دهند نتیجه آن عقب‌نشینی از همه دستاوردهای اعتقادی و پیشرفت‌هایی است که تاکنون به دست آورده‌ایم؛ یعنی آن‌ها به چیزی کم‌تر از این راضی نخواهند شد.
در آیه بعدی خداوند تأکید می‌کند در تقابل و رویارویی و مذاکره با دشمن بدانید که خدا یاور و مولا و بهترین یاری‌دهنده شما است.
نکته قابل توجهی که در این آیات و بسیاری از آیات قرآن بر آن تأکید شده، توجه به اعتماد و اعتقاد به خداوند در کمک به اهل ایمان در رویارویی با قدرت‌های باطل است. در آیه تحریم که بدان اشاره شد، خداوند بر در اختیار قرار داشتن تمامی ثروت آسمان‌ها و زمین در نزد خود تأکید می‌کند تا مؤمنان با اعتماد به خدا نگران از تحریم‌های دشمن نشوند.
در این آیه نیز خداوند پس از آنکه به ماهیت دشمن و نتیجه تسلیم مسلمانان در برابر او اشاره می‌کند به اهل ایمان گوشزد می‌کند که در رویارویی با دشمن به خدا تکیه کنند که خداوند یاور واقعی، بلکه بهترین یاور است. تأکید قرآن بر اعتقاد توحیدی و تکیه بر ایمان به او رمز موفقیت همه مسلمانان است. هر ضعفی که مسلمانان داشته باشند و در برابر دشمن کوتاه بیایند و ننگ تسلیم را برتابند، همگی ناشی از آن است که نتوانسته‌اند به خود بقبولانند که توکل بر خدا پشتوانه اصلی برای پیروزی بر دشمن است.
پایگاه خبری تحلیلی «میار»، از ویژگی‌های قرآن نزول تدریجی آن است که در دو مقطع مهم زمانی نازل گردید. یکی قبل از هجرت یعنی دوران مبارزه و دوران پیش از تشکیل حکومت اسلامی و دوم دوران بعد از هجرت؛ یعنی دوران تشکیل حکومت اسلامی با رهبری پیامبر اعظم (ص) در مدینه منوره.
مسلماً هر کدام از این دوران شرایط خاص خود را داشته که بسیاری از آیات قرآن نیز ناظر به این شرایط است. به عبارتی بخش زیادی از آیات دارای شأن نزول می‌باشند.
از آنجا که در طول تاریخ همواره دو جبهه حق و باطل وجود داشته و علیه یکدیگر صف‌آرایی نموده و هر کدام خصوصیات خود را داشته‌اند و نسل‌های بعدی و پیروان آن‌ها نیز به همین صفات متّصف بوده‌اند، آیات قرآن نیز با ظرافت خاص به بیان ویژگی‌ها، مواضع و عملکرد این دو گروه پرداخته است، از همین روی امروز نیز می‌تواند بهترین راهنما برای جویندگان حق در مقابله با باطل باشد چرا که خاصیت قرآن همان «جَرْیْ و انطباق» هست؛ یعنی گستره شمول قرآن از نظر انطباق بر مصادیق بسیار وسیع است و به موارد نزول آیات اختصاص ندارد، بلکه در هر موردی که با مورد نزول از نظر ملاک و مناط یکسان باشد جاری می‌شود.
امام باقر (ع) در روایتی می‌فرمایند؛ «و اگر این‌طور باشد که وقتی آیه‌ای در قومی نازل شد، پس‌از آن همان قوم مردند آن آیه نیز بمیرد، از قرآن چیزی باقی نمی‌ماند ولیکن همه قرآن تا آسمان‌ها و زمین هست جاری است و برای هر قوم آیه‌ای است که آن را می‌خوانند و از آن بهره نیک یا بد دارند». (قرآن در اسلام - علامه طباطبایی)
در این مقال قصد آن نیست که به‌تفصیل آیات مرتبط، مورد بحث و بررسی قرار گیرد از آنجا که مخاطب این مقاله علاقه‌مندان به رسانه‌ها هستند، تلاش می‌شود مطالب به اختصار بیان گردد.
۱ - آیه مربوط به تحریم - بدون تردید دشمن برای نابودی جبهه حق از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند. یکی از این اقدامات، تحریم اقتصادی است. قدر مسلم هدف از این تحریم، ایجاد تنگنای شدید اقتصادی در زندگانی مسلمانان و گروندگان به‌حق هست تا آن‌ها از استقامت و پایداری در تداوم مسیر حق خسته و ناتوان شوند و در نتیجه دست از حمایت رهبری جامعه بکشند. این ترفندی است که قرآن این‌چنین بدان اشاره می‌کند:
«هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَا تُنْفِقُوا عَلَىٰ مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّىٰ يَنْفَضُّوا ۗ وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَفْقَهُونَ» (منافقون /۷)
[آن‌ها کسانی هستند که می‌گویند: به کسانی که نزد پیامبر خدا هستند کمک مالی نکنید تا پراکنده شوند، در حالی که گنجینه‌های آسمان‌ها و زمین از آن خداست ولی منافقین نمی‌فهمند].
در این آیه خداوند به‌صراحت به تحریم دشمنان که مهم‌ترین ویژگی آن‌ها صفت نفاق هست اشاره کرده است. می‌گوید که دشمنان تبلیغات راه می‌اندازند و به یکدیگر توصیه می‌کنند که یاران پیامبر یعنی مردم مسلمان و مؤمن را در تحریم اقتصادی قرار دهند تا آن‌ها از اطراف پیامبر یعنی رهبر جامعه پراکنده شوند و دست از حمایت نظام اسلامی و رهبری آن بردارند.
درست همان موضعی که امروز دشمنان ما به‌خصوص غربی‌ها علیه ایران اسلامی گرفته‌اند. خوب است به این جمله روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» توجه کنید که می‌نویسد؛ «هدف اصلی کاخ سفید از تحریم‌ها فشار بر مردم ایران و ایجاد نارضایتی است نه سرکوب کردن اقتصاد ایران».
در ادامه آیه، خداوند به نکته‌ای اشاره می‌کند که هم یادآوری به دشمنان و منافقین است و هم رهنمودی است برای مردم مسلمانی که در تحریم شدید دشمن قرار گرفته‌اند. می‌فرماید: گنجینه آسمان‌ها و زمین از آن خداست». منظور این است که دشمنان بدانند که با این تحریم‌ها نمی‌توانند سرمایه واقعی جهان را که آن‌ها به‌عنوان ابزار تحریم از آن استفاده می‌کنند در انحصار خود قرار دهند و از سویی به مسلمان‌ها یادآور می‌شود که شما اگر از تحریم دشمن هراسی به دل راه ندهید و رو به‌سوی خدا کنید و با اعتقاد کامل به او اعتماد کنید، خداوند با سرمایه بیکرانی که در اختیار دارد شما را کمک خواهد کرد و در نتیجه تحریم دشمن نخواهد توانست شما را به شکست بکشاند. این در حالی است که دشمنان که نفاق مهم‌ترین مشخصه آن‌هاست نمی‌توانند این عنایت خداوندی به اهل ایمان را درک کنند.
۲- درباره مذاکره و ارتباطات با دشمنان نیز منطق قرآن بر مبنای ایستادگی بر اصول و عدم پذیرش خواسته‌های نامشروع و غیرعادلانه آن‌ها استوار است و به همه مسلمانان هشدار می‌دهد که اگر به خواسته‌های آن‌ها تن در دهید به چیزی کم‌تر از عقب‌نشینی از تمام دستاوردهایی که تاکنون به آن دست یافته‌اید راضی نخواهند شد. خداوند می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ، بَلِ اللَّهُ مَوْلَاكُمْ ۖ وَهُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ» (آل‌عمران/۱۴۹- ۱۵۰)
[ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر از کسانی که کفر ورزیده‌اند اطاعت کنید شما را به عقب بازمی‌گردانند. پس زیانکار و بازنده برمی‌گردید بلکه خدا مولا و یاور شماست و او بهترین یاری‌دهندگان است].
همان‌طور که اشاره شد خداوند در این آیه به صراحت نتیجه اطاعت از خواست دشمن را عقب‌نشینی از تمام پیشرفت‌ها، دستاوردها و اعتقادات توحیدی می‌داند. آنگاه اهل ایمان در نتیجه عقب‌نشینی از اصول و مبانی در برخورد با دشمن، در حالی که بازنده و زیانکار هستند برمی‌گردند.
در اینجا خوب است مذاکره‌کنندگان کشورمان به این آیه توجه کنند که اگر به خواست دشمنان تن در دهند نتیجه آن عقب‌نشینی از همه دستاوردهای اعتقادی و پیشرفت‌هایی است که تاکنون به دست آورده‌ایم؛ یعنی آن‌ها به چیزی کم‌تر از این راضی نخواهند شد.
در آیه بعدی خداوند تأکید می‌کند در تقابل و رویارویی و مذاکره با دشمن بدانید که خدا یاور و مولا و بهترین یاری‌دهنده شما است.
نکته قابل توجهی که در این آیات و بسیاری از آیات قرآن بر آن تأکید شده، توجه به اعتماد و اعتقاد به خداوند در کمک به اهل ایمان در رویارویی با قدرت‌های باطل است. در آیه تحریم که بدان اشاره شد، خداوند بر در اختیار قرار داشتن تمامی ثروت آسمان‌ها و زمین در نزد خود تأکید می‌کند تا مؤمنان با اعتماد به خدا نگران از تحریم‌های دشمن نشوند.
در این آیه نیز خداوند پس از آنکه به ماهیت دشمن و نتیجه تسلیم مسلمانان در برابر او اشاره می‌کند به اهل ایمان گوشزد می‌کند که در رویارویی با دشمن به خدا تکیه کنند که خداوند یاور واقعی، بلکه بهترین یاور است. تأکید قرآن بر اعتقاد توحیدی و تکیه بر ایمان به او رمز موفقیت همه مسلمانان است. هر ضعفی که مسلمانان داشته باشند و در برابر دشمن کوتاه بیایند و ننگ تسلیم را برتابند، همگی ناشی از آن است که نتوانسته‌اند به خود بقبولانند که توکل بر خدا پشتوانه اصلی برای پیروزی بر دشمن است.
دکتر نصرالله شفیعی
آدرس کوتاه خبر:
