توضیحات عرف در خصوص نحوه و چگونگی ثبت نام، تبلیغات و برگزاری انتخابات ۱۴۰۰

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «میار» به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت کشور؛ جمال عرف معاون سیاسی وزیر کشور و رئیس ستاد انتخابات کشور با حضور در برنامه «تیتر امشب» شبکه خبر به تشریح جزئیات متنوع فرایند برگزاری انتخابات ۱۴۰۰ پرداخت.
مشروح این مصاحبه را در ادامه می خوانید:

 مهم ترین پرسش در دوران شیوع کرونا با توجه به این که در خوش بینانه ترین حالت واکسیناسیون از اواخر تیر ماه ۱۴۰۰ انجام می شود، این است که برگزاری انتخابات به چه شکل خواهد بود؟
به نکته مهمی اشاره کردید. عمده دغدغه ما در ستاد انتخابات کشور هم همین است. بعید است که تا  پایان فصل بهار واکسیناسیون عمومی صورت پذیرد. البته در بعضی از اقشار واکسیناسیون در حال انجام است، اما ما باید پیش بینی های لازم را داشته باشیم و در نتیجه خود را برای برگزاری انتخابات در شرایط کرونایی آماده کرده ایم. در این شرایط اولین بحث این است که بتوانیم سلامت مردم را حفظ کنیم و همه پروتکل هایی را که در امر برگزاری انتخابات در دنیا انجام شده است، رعایت کنیم. در همین یک سال اخیر که این بیماری شیوع یافته، کشورهای متعددی انتخابات برگزار کرده اند؛ هم همه پرسی برگزار شده و هم انتخابات پارلمانی و آخرین نمونه آن هم انتخابات ریاست جمهوری امریکا بود. برای ما مهم بود که ببینیم این کشورها از چه شیوه ها و روش هایی برای برگزاری انتخابات در شرایط کرونایی استفاده کرده اند.
تلاش می کنیم که شرایط امن را در برگزاری انتخابات فراهم کنیم. هر شبعه دو قسمت دارد: یک بخش، مردمی که مراجعه می کنند و باید سلامت شان حفظ شود؛ دوم عوامل اجرایی انتخابات هستند. شاید کسی که بخواهد رأی بدهد حداکثر یک ساعت مراجعه می کند اما عوامل اجرایی باید در حدود ۲۴ تا ۷۲ ساعت در شعبه باشند؛ لذا برای هر دو دسته عوامل و رأی دهندگان، پروتکل های بهداشتی در نظر گرفته می شود که در این باره با وزارت بهداشت بحث و بررسی کرده ایم. آن بخشی که لازم بود، کمیته اجتماعی ستاد کرونا بررسی کرده و مصوبات لازم را گرفته است. مردم مطمئن باشند که سلامتی آن ها در اولویت اول هست و قطعاً همه پروتکل های بهداشتی را رعایت خواهیم کرد.
در این زمینه تصمیمات متعددی گرفته شده است. بخشی از این تصمیمات، مشخص است. به طور مثال شعب را افزایش داده ایم. در انتخابات چهار سال پیش اندکی بیش تر از ۶۲ هزار شعبه داشته ایم. بحث های مختلفی با فرمانداران انجام شد و به این جمع بندی رسیدیم که در کل کشور ۱۰ درصد افزایش شعب داشته باشیم. هر صندوقی که بیش از هزار رأی در گذشته گرفته، باید در کنارش شعبه جدید اضافه شود. شعب بالای هزار رأی نخواهیم داشت و آن جایی هم که لازم باشد شعبه سیار خواهیم داشت.
علاوه بر این موارد، برای تسهیل فرایند اخذ رأی، یک نرم افزار شعبه یاب طراحی شده است. شما ۲۸ خرداد برای رأی دادن با موبایل خود، به دنبال نزدیک ترین و خلوت ترین شعبه می گردید که با این نرم افزار می توانید شعبه مورد نظر خود را انتخاب کنید.

این نرم افزار صرفاً نسخه موبایلی دارد یا می توان از طریق رایانه هم از آن استفاده کرد؟
سعی می کنیم که از هر دو امکان استفاده شود. شعب افزایش خواهد یافت و فرد از طریق این نرم افزار، شعبه مورد نظر خود را انتخاب و به آن  مراجعه می کند. همه دستورالعمل های بهداشتی هم رعایت می شود. استفاده از مواد ضدعفونی کننده، دستکش، ماسک و رعایت فاصله گذاری هم مورد تأکید است. البته مردم تجربه لازم را پیدا کرده اند، بهتر است هر فرد خودکاری به همراه داشته باشد .
همچنین در انتخابات شوراهای اسلامی تلاش کردیم که بخشی از صندوق ها الکترونیکی باشد. وقتی ساعت ۲۴ بیست و هشت خرداد شد، شعب بسته می شود. از این به بعد، عوامل اجرایی و نظارتی هستند که باید فرایند شمارش آرا را انجام بدهند که در حال تدوین پروتکل های بهداشتی برای آن ها هم هستیم که مشکلی پیش نیاید.

شروع فرایند انتخابات از چه زمانی خواهد بود؟
وزیر کشور روز ۱۸ اسفند ۹۹ دستور شکل گیری هیأت های اجرایی را که به یک معنا دستور شروع انتخابات است، صادر کردند که این دستور را به استانداری ها، فرمانداری ها و بخشداری ها ابلاغ کردیم. از صبح روز ۱۹ اسفند ۹۹ هم  هیأت های اجرایی کار خود را شروع می کنند. بر اساس قانون، ۳۰ نفر را به عنوان معتمد مردم انتخاب می کنند و به هیأت های نظارت معرفی می کنند و اگر دو سوم تأیید شود، با این هیأت های اجرایی کارهای خود را شروع می کنند و از بین خودشان به نسبت هفت نفر اعضای اصلی و پنج نفر اعضای علی البدل انتخاب می کنند و بقیه فرایند انجام می شود. ۱۹ اسفند روز شکل گیری هیأت اجرایی است و ۲۰ اسفند هم ثبت نام ها شروع می شود.
ما چهار روش برای نحوه ثبت نام در انتخابات طراحی کرده ایم. روش اول که بر آن تأکید هم داریم این است که مردم از طریق نرم افزار موبایل ثبت نام کنند. روز ۱۸ اسفند هم در سراسر کشور مانوری انجام دادیم که اگر نرم افزار مشکلی دارد، حل شود. اولین قدم این است کسانی که می خواهند کاندیدا شوند، از طریق تلفن همراه ثبت نام کنند.
روش دوم افرادی هستند که از طریق رایانه اقدام می کنند و این روش نیز غیرحضوری است. روش سوم افرادی هستند که نه از تلفن همراه و نه از رایانه استفاده نمی کنند. این افراد می توانند به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه و ثبت نام کنند که البته باید مبلغی به آن دفتر به عنوان حق الزحمه پرداخت کنند.
اگر آن سه مسیر هم میسر نبود، در آن صورت می توانند حضوری مراجعه کنند، چراکه در قانون ذکر شده ما نمی توانیم افراد را از حضور برای ثبت نام در انتخابات منع کنیم ولی با توجه به بیماری کرونا خواهش داریم کسانی که می خواهند داوطلب شوند از سه روش اول استفاده کنند که با توجه به توافقی که با هیأت نظارت انجام دادیم، دیگر نیاز به حضور افراد نباشد.
       آیا زیر ساخت های ثبت نام غیرحضوری فراهم شده و اطمینان از نهایی شدن همه ثبت نام ها وجود دارد؟
از افرادی که ثبت نام می کنند، کد ملی می گیریم. برای این که بتوانیم با یک شاخص دیگر چک کنیم، یک شماره کارت بانکی از او صرفاً برای احراز هویت گرفته می شود. از دو شاخص برای احراز هویت یعنی کد ملی و کارت بانکی استفاده می شود. وقتی احراز هویت انجام شد، با فرد مورد نظر کاری نداریم. مدارک لازم را بارگذاری می کنند و در نهایت همه مراحل که انجام شد، پیام «ثبت نام با موفقیت انجام شد» و کد رهگیری به فرد داده می شود. با هیأت نظارت توافق شده که همه مدارک را به آنان بدهیم.

در انتخابات ریاست جمهوری بحث تجمع های انتخاباتی برای تبلیغات وجود دارد. چه برنامه ای برای تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری که بسیار پرشورتر و گسترده تر از انتخابات دیگر است، دارید؟
طبیعت انتخابات و طبیعت فضای انتخاباتی و تبلیغاتی این است که مردم حضور داشته باشند، این در حالی است که با کرونا رو به رو هستیم و این تناقض را قرار است به این گونه حل کنیم که همه ظرفیت های رسانه ای اعم از مکتوب و غیرمکتوب و فضای مجازی در اختیار داوطلبان قرار گیرد.
تجمعات نیز اگر با نظر ستاد ملی مدیریت مقابله با کرونا به این جمع بندی برسیم که با یک پروتکلی مثلاً در سالنی حداکثر ۱۵ نفر می توانند حضور داشته باشند، یا این که آن شهر در چه وضعیتی از نظر میزان شیوع کرونا است، انجام می شود ولی اصل بر عدم حضور و عدم تجمع است.

اما میتینگ ها و تجمعات انتخاباتی، شور و حال خاصی به انتخابات می دهند!
در شرایط کنونی احزاب ما باید مجامع عمومی خود را برگزار می کردند که شامل جمعیت زیادی می شد، اما همه این ها را به فضای مجازی برده ایم. تمامی برنامه ها از راه دور با ویدئو کنفرانس برگزار می شود. وزیر کشور هم که می خواهد با همه فرمانداران و بخشداران سراسر کشور، جلسه ای برگزار کند، در اتاق خود می نشیند و از طریق ویدئوکنفرانس با همه آن ها صحبت می کند. به نظر من شاید یکی از پیامدهای ناگزیر این بیماری این باشد که ما بیش تر به سمت دولت الکترونیک برویم.
البته به امید خدا دستورالعمل استفاده از ظرفیت فضای مجازی تدوین می شود و کاندیداها ملزم به رعایت آن هستند. ضمن این که حتماً یکی از تخلفات مورد توجه در فرایند برگزاری انتخابات در شرایط کرونایی، عدم رعایت پروتکل های بهداشتی خواهد بود.

 ثبت نام ها از چه زمانی آغاز می شود و تا چه زمانی ادامه دارد؟
از ۲۰ اسفند ماه به مدت هفت روز ثبت نام انتخابات شوراهای اسلامی شهر را داریم. ثبت نام انتخابات شوراهای اسلامی روستا نیز از ۱۶ فروردین به مدت یک هفته خواهد بود. این دو انتخابات به لحاظ هیأت های اجرایی مشترک هستند ولی از نظر فرایند ثبت نام متفاوت هستند. پس از ثبت نام و اخذ مدارک، به هیأت نظارت اعلام می کنیم و هیأت اجرایی کار خود را انجام می دهد. همه فرایندها انجام می شود تا این که اعلام می شود کدام افراد صلاحیتشان تأیید شده است.

چاپ تعرفه های اخذ رأی در چه مرحله ای است؟
در مجموع بیش از ۲۰۰ میلیون تعرفه برای چهار انتخابات چاپ کرده ایم و اکنون چاپ تعرفه ها تمام شده است. این فرایند از دی ماه شروع شد چرا که بعضی از حوادث غیرمترقبه ممکن بود روند کار را به تأخیر بیاندازد؛ لذا بر اساس تقویمی که در وزارت کشور تأیید شد، این کار انجام و چاپ تعرفه ها تمام شده است. این تعرفه ها زیر نظر هیأت های نظارت نگهداری می شود و تا زمانی که لازم باشد به استان ها و شعب برسد، در یک قرنطینه کاملاً امن قرار دارد.
 
بر اساس قانون چه افرادی می توانند در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا ثبت نام کنند؟
شرایط شرکت در انتخابات به طور کامل در قانون آمده است. فرد داوطلب باید مدرک فوق دیپلم داشته باشد. هم چنین شرایط عمومی مانند این که باید در آن شهر ساکن باشد و سایر شرایط را باید داشته باشد.

در سامانه ثبت نام داوطلبان چه مواردی وجود دارد؟ به شرایط ثبت نام اشاره شده است؟
قاعدتاً وقتی فرد وارد سامانه می شود، اولین استعلام این است که این فرد احراز هویت شود. دوم قرار است که به لحاظ تحصیلات مشخص شود که شرایط لازم را دارد یا خیر. بعضی از استعلام ها در اصطلاح برخط است اما بعضی دیگر زمان می برد؛ لذا سرجمع در آن بازه زمانی که قانون معین کرده، همه استعلام ها انجام می شود.

فرایند انتخابات ریاست جمهوری از چه زمانی شروع می شود؟
از ۲۱  اردیبهشت ماه ۱۴۰۰، ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری شروع می شود. این انتخابات هم فرایندی برای ثبت نام دارد. بعد از ارسال اسامی و مدارک برای هیأت مرکزی نظارت به منظور تأیید صلاحیت، نهایتاً اعلام می کنند که از این تعداد افراد ثبت نام کننده، چه تعدادی تأیید صلاحیت شده اند. از زمانی که نتایج تأیید صلاحیت ها به ما اعلام شود، اعلام عمومی می کنیم. ۲۰ روز مهلت تبلیغات است و یک روز سکوت که در نهایت در ۲۸ خرداد ماه انتخابات برگزار می شود.
بیش ترین زمان تبلیغات را در انتخابات ریاست جمهوری داریم که ۲۰ روز است و یکی از دغدغه های اصلی ما نیز، همان میتینگ هایی است که یا نداریم یا در سطح حداقلی با رعایت پروتکل های  بهداشتی برگزار خواهند شد. البته به وضعیت هر استان و شهر در آن روزها بستگی دارد. این که وضعیت شهر مد نظر چه رنگی است و چه میزان پروتکل ها رعایت می شود.

آیا موضوعی به نام زنگ انتخابات داریم؟ این زنگ چه زمانی نواخته می شود؟
در واقع زنگ انتخابات روز ۱۸ اسفند با دستور وزیر کشور نواخته شد. البته در وزارت کشور، زنگ انتخابات از مدت ها پیش نواخته شده بود و ما تقریباً از مهر ماه کار خود را شروع کرده ایم. از ۲۱ شهریور که مرحله دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی انجام شد، ما عملاً وارد فرایند انتخابات های ۱۴۰۰ شدیم.
جانمایی شعب، ارزیابی شعب، آسیب شناسی کارها و موضوع مهم آموزش عوامل که حدود ۵ هزار نفر در ده دوره آموزشی آموزش داده شدند، کارهای ستاد انتخابات است و بخشدار، فرماندار و معاونینی که عضو ستاد هستند، عوامل صندوق ها که یک جمعیت چند صد هزار نفری هستند، از عوامل انتخابات هستند. البته در دستور کار داریم که بعد از عید نوروز، از ظرفیت سامانه شاد برای آموزش آن ها استفاده کنیم؛ چرا که بخش عمده ای از این عوامل فرهنگیان هستند و همه عوامل باید آموزش لازم را ببینند.
شش حوزه در انتخابات میان دوره ای مجلس شورای اسلامی داریم و چهار استان انتخابات میان دوره ای مجلس خبرگان خواهند داشت. بنابراین برای سال ۱۴۰۰ در جایی مثل تهران، چهار انتخابات خواهیم داشت که بسیار کار سختی است. در تهران چهار صندوق برای هر شعبه وجود دارد. ریاست جمهوری، شوراها، میاندوره ای های مجلس و خبرگان. برای این ها برنامه ویژه ای داشتیم که با حضور استاندار و فرماندار آخرین برنامه ریزی ها انجام شد.

در خصوص انتخابات الکترونیک چه اقداماتی شده است؟
در انتخابات شوراهای اسلامی درباره کلانشهرها به توافق رسیدیم که از صندوق الکترونیک استفاده کنیم. در مورد تهران، وزارت کشور متقاضی است که استفاده شود. آقایان هیأت نظارت قرار شد بررسی کنند که امیدواریم به نتیجه برسند تا از صندوق الکترونیک استفاده کنیم. ویژگی مثبت صندوق الکترونیک این است که وقتی رأی گیری تمام شود، حداکثر تا نیم روز نتیجه مشخص می شود. اگر این اتفاق صورت نگیرد و شمارش آرا به صورت دستی باشد، پیش بینی ما این است که شمارش آرا در تهران سه روز طول می کشد و این کار سختی است؛ لذا از دوستان هیأت مرکزی نظارت مجلس شورای اسلامی خواهش داریم که در تهران هم این اجازه را بدهند تا مانند شیراز و جاهای دیگر بتوانیم این دغدغه را از فرمانداری تهران رفع کنیم.

ممکن است به خاطر کرونا تعداد روزهای رأی گیری افزایش یابد؟
این ایده مطرح شد ولی قانون چنین اجازه ای را نمی دهد؛ لذا این موضوع را به افزایش ساعات رأی گیری تبدیل کردیم؛ به این ترتیب که ۲۸ خرداد به جای ۸ صبح، انتخابات را از شش صبح شروع می کنیم.

یکی از مشکلات انتخابات ریاست جمهوری، ثبت نام افراد پرشمار است که موجب صرف هزینه و زمان زیادی برای تعیین کاندیداهای نهایی انتخابات می شود. راه حلی برای این موضوع اندیشیده نشده است؟
در مهم ترین انتخابات که ریاست جمهوری است، ورودی کار خیلی باز است. از گذشته که شاید مربوط به بیست و سی سال پیش است، مطرح می شد که باید شاخصی مانند حداقل تحصیلات بگذاریم که هرکسی ثبت نام نکند؛ لذا وقتی که برای انتخابات مجلس شورای اسلامی شرط مدرک فوق لیسانس داریم، همین هم می تواند در ریاست جمهوری باشد. با توجه به این که سطح سواد و تحصیلات تکمیلی مانند ۳۰ سال پیش نیست و شمار افراد با تحصیلات عالیه در کشور زیاد است، اگر این اتفاق می افتاد در اصلاح قانون به ما هم که مجری هستیم کمک بزرگی می شد.
در شرایط کنونی اتفاقی که می افتد این است که جمعیت قابل توجهی ثبت نام می کنند و کسی هم توجه نمی کند که آیا شرایط حداقلی را دارد یا نه. از آن طرف به همین دلیل، در فرایند بررسی صلاحیت ها، در نهایت یک جمعیت قابل توجهی کنار گذاشته می شود. ما امیدوار بودیم چارچوبی در نظر گرفته می شد که ثبت نام ها قانونمندتر انجام شود.

برای تحقق اصل بی طرفی و قانونمداری در انتخابات، چه اقداماتی انجام شده است؟
در خصوص قانونمداری، شرط اول این است که همکاران ما باید قانون را بدانند و لذا دوره های متعدد و فراگیر آموزشی که عرض کردم، برگزار شد که بخشی از آن ها مربوط به آموزش قانون است. اعلام کردیم که ملاک ما برای ارزیابی همکاران اجرایی انتخابات، رعایت قانون است. هیچ چیزی بالاتر از رعایت قانون وجود ندارد؛ لذا ارزیابی نسبت به فرمانداران و بخشداران این است که ببینیم چه مقدار تسلط به قانون دارند و چه مقدار قانون را رعایت می کنند. نکته دوم این است که عوامل انتخابات نمی توانند و نباید جانبداری کنند، چراکه عوامل به هیچ وجه مجاز نیستند که گرایش خود را در جریان انتخابات دخیل کنند و این یعنی بی طرفی و امانتداری. هم وزیر کشور و هم بنده اعلام کردیم که اگر در مسیر برگزاری انتخابات، یعنی از روزی که کار شروع می شود تا ۲۸ خرداد، متوجه شویم که یک فرماندار یا بخشدار خلاف قانون و اصل بی طرفی رفتار کرده، حتماً برخورد می کنیم و این خط قرمز ماست.

تشکل های قانونی برای فعالیت در انتخابات چه تشکل هایی هستند؟
همان طور که در قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه های سیاسی مصوب سال ۹۵ معین شده است، فقط دو ساختار را به رسمیت می شناسیم: یکی حزب و دیگری جبهه. بعد از ابلاغ قانون، وزارت کشور پیگیری کرد که احزاب، خود را با قانون جدید تطبیق دهند و الان ۱۲۱ حزب دارای مجوز در کشور فعالیت می کنند.
ساختار دوم جبهه هست که قانون معین کرده این احزاب دارای مجوز می توانند برای یک هدفی که عمدتاً انتخابات است با هم ائتلاف کنند و جبهه تشکیل دهند؛ لذا به غیر از حزب و جبهه، عنوان دیگری وجاهت قانونی ندارد. همه کسانی که تحت عنوان شورا و یا سایر عناوینی که در قانون نیامده، فعالیت می کنند باید خود را با قانون احزاب تطبیق دهند. اکنون ۱۱ جبهه حزبی از نظر ما تأیید شده و در کشور در حال فعالیت هستند که در میان آن ها احزاب اصلاح طلب، اصولگرا و مستقل وجود دارد. از همه فعالان سیاسی خواهش می کنم که از عنوان جدید استفاده نکنند چراکه مجبور می شویم اعلام کنیم از نظر قانون، وجاهت قانونی ندارند.

تقسیمات کشوری از موضوعاتی است که همیشه در آستانه انتخابات ها مطرح می شود. برنامه جدیدی در این باره وجود دارد؟
چند ماه مانده به انتخابات مهمی مانند ریاست جمهوری یا انتخابات شوراهای اسلامی، در حوزه تقسیمات کشوری، پرونده جدیدی مطرح نمی شود. اعلام کردیم که از اول اسفند ماه، پرونده جدیدی نمی پذیریم و صرفاً مواردی را دنبال می کنیم که در گذشته مطرح بوده است.
اخیراً به عنوان مثال اعلام می شود که فلان استان تقسیم می شود یا بخشی از یک استان جدا و به استان دیگر متصل می شود. اما باید توجه داشت که تا زمانی که کار کارشناسی انجام نشود، نمی توانیم کاری انجام دهیم. این طرح ها در آستانه انتخابات می تواند شائبه انتخاباتی داشته باشد. در حوزه تقسیمات، صرفاً در درون استان ها ارتقاهای محدود داریم، مثلاً ده به دهستان تبدیل می شود، یا بخش به شهرستان تبدیل می شود و به غیر از این اقدامی تا بعد از انتخابات انجام نخواهد شد.

با توجه به تمهیدات اندیشیده شده، مشارکت مردم را در انتخابات چه طور پیش بینی می کنید؟
امروز که به صحنه نگاه می کنیم، مسأله ی عموم مردم انتخابات نیست. این یک واقعیت است. بحث اقتصادی و امورات روزمره و عید، مسائل اصلی مردم هستند. فکر می کنیم بعد از سال نو و انجام ثبت نام ها، با فعالیت هایی که گروه های مختلف سیاسی انجام می دهند، فضا انتخاباتی تر می شود. الان روند رو به رشد است و اگر دوره های قبل را در نظر بگیریم که بین ۵۰ تا ۸۵ مشارکت داشتیم، حداقل کف دوره های قبل را خواهیم داشت.