سم عقرب يا طلا! مسئله اين است/ همه چيز درباره عقرب و اين تجارت پردرآمد+ تصاوير

میار: چند مدتي است كه نام عقرب با توجه به اخباري كه در تلويزيون و رسانه هاي جمعي پخش مي شود بر زبان افتاده و خيلي ها فكر مي كنند واقعا نگهداري و تكثير عقرب ها يك تجارت پرسود ده است در حاليكه هيچ كس از نحوه نگهداري و دليل اينكه چرا محيط زيست از نگهداري عقرب ها جلوگيري مي كند خبري ندارد. آيا واقعا مي توان با عقرب ها به يك تجارت پرسود ده رسيد و يك شبه ره صد ساله را پيمود.

مبارزه با نگهداري غير مجاز

به گزارش میار، چند مدتي است كه نام مشهد در زمينه توقيف عقرب هايي كه به صورت غيرمجاز نگهداري مي شوند بر سر زبان ها افتاده است. 

ابوالفضل شعبانی در شهريور ماه جاري، با اعلام این خبر در جمع خبرنگاران گفت: گزارشات مردمی حاکی از نگهداری و پرورش غیر مجاز عقرب در یک منزل مسکونی در مشهد بود که پس از یک هفته کار اطلاعاتی موضوع تایید شد. سپس ماموران یگان حفاظت محیط زیست با هماهنگی مراجع قضایی و در یک اقدام غافلگیر کننده وارد عمل شده و حدود ۳ هزار عقرب را که در این منزل مسکونی در حال پرورش و نگهداری بودند کشف و ضبط کردند. با توجه به اینکه متخلف مجوزی از سازمان حفاظت محیط زیست درخصوص پرورش و نگهداری عقرب نداشت ،پرونده تخلفی تشکیل و به مراجع قضایی معرفی و عقرب ها نیز به دستور مقام قضایی به موسسه سرم سازی منتقل شد. پرورش و نگهداری عقرب دارای ضوابطی است و قبل از پرورش می بایست از مبادی ذیربط و بخصوص سازمان حفاظت محیط زیست مجوز آن دریافت شده باشد. پرورش و نگهداری عقرب در منازل مسکونی و در بافت شهری و روستایی با توجه به خطرات جانی که برای مردم دارد ممنوع بوده وبا متخلفان مطابق قانون برخورد می شود.

شایان ذکر است ماه گذشته نیز ۱۲ هزار عقرب از یک منزل مسکونی در مشهد کشف شده بود و گفته شده هر گرم زهر عقرب قیمتی در حدود ۸ تا ۱۰ هزار دلار دارد.

عقرب ها سودده اند؟

کارشناسان معتقدند تبلیغات درباره نگهداری و فروش زهر عقرب شیادی است اما هر روز خبری از کشف عقرب در مناطق مناطق غیرمرتبط از مرغداری گرفته تا مناطق مسکونی منتشر می‌شود.

در آخرین نمونه طیب احمدی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان قم  اعلام كرد: پس از دریافت گزارشی از ستاد مبارزه با مواد مخدر در رابطه با نگهداری تعدادی عقرب در یک واحد مرغداری، موضوع بلافاصله مورد بررسی قرار گرفت و ۴۰۰ عدد عقرب زرد و سیاه از واحد متخلف کشف و ضبط شد. هرگونه نگهداری و خرید و فروش جانوران وحشی از جمله انواع عقرب‌ها بدون مجوزهای قانونی، تخلف بوده و با متخلفان بر اساس قوانین و ضوابط برخورد می‌شود.

با وجود اين نمونه هايي كه خوانديد بايد بگوييم از مدت دو ماه پيش تا کنون چندین بار سازمان محیط زیست از کشف عقرب در منازل مسکونی، مرغداری و مناطق نامرتبط دیگر در کشور خبر داده است. دستگیری زن عقرب‌گیر در تایباد، کشف ۳ هزار عقرب از یک منزل مسکونی در مشهد، و نگهداری ۴۰۰ عقرب در یک مرغداری  تنها نمونه‌هایی از اخبار یک ماه اخیر و آن هم از موارد کشف شده است. این در حالی که است که به اعتقاد کارشناسان تبلیغات مرتبط با زهر عقرب شیادی است.

شيادي يا تجارت؟؟؟

علیرضا زمانی جانورشناس و پژوهشگر ایرانی درباره موج تبلیغاتی اخیر در شبکه‌های اجتماعی برای فروش «زهر عقرب»، خواصی که برای آن مطرح می‌شود و برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با آن بيان كرد: هر چند وقت یک بار موجی راه می‌افتد و یک توجهی در سطح وسیع ملی به سمت گروهی از حیوانات و گیاهان جلب می‌شود و از آن ها بهره برداری می‌کنند و نهایتا آخر قضیه مشخص می‌شود این ماجرا یک حقه و شیادی بوده و در این میان تنها جمعیت جانوران و گیاهان آسیب دیده‌اند. در حال حاضر هم با قضیه عقرب‌ها و خفاش دست و پنجه نرم می‌کنیم. این مساله در مورد عقرب‌ها به تازگی شروع شده و نزدیک به دو سال و نیم است که آغاز شده و حتی در یک سری مصاحبه تلویزیونی در اخبار هم پخش شده بود. یک عده‌ای می گفتند زهر عقرب جزو گرانبهاترین مایعاتی است که در دنیا وجود دارد و هر گرم آن مثلاً حدود ۴ تا ۸ میلیارد تومان قیمت دارد. این ماجرا بعد از اینکه در فضای مجازی پخش شد خیلی موج شدیدی ایجاد کرد به طوری که تا چند ماه پیش با خود من شاید هفته ای سه چهار نفر تماس می گرفتند، از کارشناس بیمه تا معمار و راننده اتوبوس و افراد مختلف که هیچ کدام هم متخصص نبودند می‌خواستند بیایند و پرورشگاه عقرب راه بیندازند و زهرش را استخراج کنند و معلوم نیست به کجا بفروشند! این مسئله ای که مطرح شده جنبه حقیقی ندارد. البته زهر عقرب بالقوه می‌تواند مایع گرانبهایی باشد اما نه به آن بهایی که گفته شده ولی مسئله اصلی این است که بیشتر تحقیقات بیوشیمی که روی زهر جانوران مختلف انجام می‌شود از این حالت که مستقیم از حیوانات زهر بگیریم خارج شده و اکنون این روش در دنیا منسوخ شده است و الان با چندبار نمونه‌گیری از آن‌گونه می‌توانند ترکیبش را مشخص کنند و آن را بسازند. از سوی دیگر شناسایی عقرب ها بسیار مشکل است. یعنی این‌ها غالبا با یک سری الگوهای موهای روی پاهایشان و اندام های چنگ مانندشان شناسایی می‌شوند. نیازمند تخصص و تجربه است و افراد نمی توانند صرفا راحت با یک دوره آموزشی عقرب ها را شناسایی کنند و هر گونه هم زهر منحصر به فردی دارند. حتی جمعیت های یک گونه در جاهای مختلف اگر با هم از فاصله مختلف قرار گرفته باشند زهرشان فرق دارد و نمی توانید زهرهای مختلف را با هم ترکیب کنید و بگویید زهر همه‌شان این است. چیزی که اکثر افراد این تصور را داشتند. مسئله دیگر بحث پرورش و تکثیر عقرب هاست که بسیار فرایند زمان‌بری است. چندین سال زمان می برد تا عقرب ها بالغ شوند. حتی زمانی که بالغ می شوند شرایطی باید فراهم شود تا جفت‌گیری کنند، هر عقربی باید در فضای منحصر به فرد خودش زندگی کند و این‌ها فرایند پرورش و تکثیر عقرب ها را به یک فرایند پیچیده تبدیل کرده ولی می بینیم الان به وفور کلاس هایی برای این قضیه توسط افرادی که به هیچ وجه متخصص نیستند برگزار می شود، جزواتی به فروش می رسد و حتی دیدم یک مجموعه برای مزرعه عقرب پروپوزال می‌فروخت. طرف این پروپوزال را خریده بود و می‌گفت من هیچ اطلاعاتی ندارم اما الان می خواهم مرکز پرورش عقرب را بزنم و بعد هم زهر به خارج از ایران صادر کنم. این همان قضیه اصلی در بازار است که با همین کلاس ها راه افتادند و الان حتی خرید و فروش عقرب بسته به وزن عقرب انجام می‌شود و این ها یک ضرر خیلی بزرگ و جبران ناپذیری به عقرب ها می زند. همان ضرری که الان مارهای زهرآگین ما هم با آن مواجه هستند به خاطر نمونه برداری های زیادی که شده است. ما عقرب‌هایمان را به خوبی نمی شناسیم اما می‌بینیم الان مردم در کوه ها عقرب جمع آوری می کنند و می فروشند و خیلی از این عقرب ها که جمع آوری می شوند ممکن است گونه هایی باشند که ناشناخته هستند و خیلی زودتر از آن که ما بخواهیم کشفشان کنیم و شناسایی‌شان کنیم به واسطه همین فعالیت ها از بین بروند و روی سنگ قبرشان نامی هم نوشته نمی‌شود.

انواع عقرب

عقرب یا کژدم یکی از گونه های بندپایان (Arthropod) است که دارای نیشی در دم خود می باشد و بیشتر در آب و هوای گرم فعال است. انواع عقرب ها ۸ پا دارند و نیش آن ها زهر آگین است که برخی از زهرها کشنده نیز می باشند. آن ها معمولا شب ها شکار می کنند و روزها در زیر سنگ یا سوراخ هایی در طول زمین و به طور کلی جاهای تاریک پنهان می شوند. این گونه از بندپایان، در نوع خود بسیار جالب هستند و به همین دلیل ما می خواهیم شما را با برخی از انواع عقرب و عقرب های خطرناک، آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

رنگ بیشتر عقرب ها زرد متمایل به قهوه ای، خاکستری، سیاه و قهوه ای است و اندازه کوچکی تا ۱۸ سانتی متر دارند. بدن آن ها که حالتی تخت دارد باعث شده که عقرب ها بتوانند از شکاف های بسیار باریک عبور کنند. آن ها برای شکار می توانند نیش خود را که در انتهای دم قرار گرفته به آن حیوان که بیشتر حشرات موذی است، تزریق کنند. از جمله شکارهای آن ها می توان به سوسک های سیاه و قورباغه ها اشاره کرد. به طور دقیق تر شکار آن ها به این صورت است که ابتدا طعمه خود را نیش زده و سپس توسط آرواره هایشان طعمه را خرد کرده و بر اثر آنزیمی که ترشح می کنند، آن را به صورت مایع در می آورند.

غذای عقرب حتما باید به صورت مایع وارد بدن او شود به همین منظور، دهان او دارای پرزهایی است که شبیه فیلتری عمل می کند که از ورود ذرات جامد جلوگیری می کند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، غذا خوردن در عقرب ها گاهی تا ۲۴ ساعت هم طول می کشد و آن هم به دلیل همین فرآیند مایع سازی مواد است. آب مورد نیاز برای عقرب هایی که در نواحی مرطوب زندگی می کنند، از آب های جدا مانند دریاچه و رودها تأمین می شود و آن هایی که در نواحی خشک زندگی می کنند، آب مورد نیاز خود را از طریق بدن طعمه استفاده می کنند.

عقرب هاي سمي و خطرناك

در دنیا حدودا ۲۰۰ گونه عقرب وجود دارد که تنها سم حدودا ۲۰ مورد آن ها کشنده است. در ایران ۳ مورد از انواع عقرب خطرناک هستند که گزارش هایی از مرگ نیز از آن ها به ثبت رسیده است؛ آن ها عبارتند از:

همی سکورپیوس لپتوروس: این عقرب زرد رنگ و کوچک می باشد. محل زنگی آن ها بیشتر در نواحی جنوبی و جنوب غربی ایران است. گادیم نامی است که خوزستانی ها روی این عقرب گذاشته اند.

کمپسوبوتوس ماتهیزنی: رنگ این عقرب زرد یا آجری است و محل زندگی آن نیز بیشتر در نواحی جنوبی مخصوصا استان خوزستان می باشد. سم آن به گونه ای است که قادر است گلبول های قرمز خون را تخریب کند.

آندرکتونوس کراسیکودا: این عقرب بزرگ تر از دو نوع قبلی و به رنگ سیاه یا قهوه ای تیره است، در بیشتر نقاط ایران یافت می شود و ظاهری خشن دارد.

توجه داشته باشید که معرفی این سه گونه بدان معنی نیست که سم باقی عقرب ها خطرناک نیست، بلکه یعنی این سه نوع کشنده تر از دیگر عقرب ها هستند. البته این را هم در نظر بگیرید که همه سم عقرب ها کشنده نیست.

عقرب ها در ايران

در ادامه از عقرب هايي كه بيشتر در ايران به چشم مي خورند اطلاعاتي را مي خوانيد.

عقرب غیر حفار ساچ

این عقرب حدودا ۱۰۰ تا ۱۳۰ میلی متر بوده و از خانواده غیر حفار بوتیدائه محسوب می شود. نرهای این نوع عقرب در بخش تحتانی باریک تر هستند و بدنی بلندتر از ماده ها را دارا می باشند، اما چنگال هایشان طول یکسانی دارند. رنگ عقرب غیرحفار ساچ زرد مایل به قهوه ایست و در قسمت هاس انتهایی سر، چنگال ها و دمشان تیره و سیاه است.

عقرب دم سیاه ایرانی

این عقرب که به هوتنتوتا هم معروف است از خانواده بوتیدائه بوده و محل زندگی آن آفریقا (به جز بخش هایی از صحرای بزرگ آفریقا، شبه جزیره عربستان، جنوب ترکیه، عراق، ایران، پاکستان، هند و … می باشد. این نوع عقرب، ۳۴ زیرگونه داشته که ۵ مورد آن ها در ایران دیده شده اند. سم این عقرب بیشتر بر سیستم تنفسی و قلبی-عروقی تاثیر می گذارد و به همین دلیل یکی از خطرناکترین عقرب های موجود محسوب می شود.

عقرب دم پهن

عقرب دم پهن گونه ای از کژدم ها با اندازه ای حدودا ۵۰ میلیمتر است. رنگ آن قهوه ای تیره و برخی مواقع سیاه بوده، موهای کوتاه تیره رنگی در قسمت های شکمی و چنگال های بزرگ بسیار پر قدرتی را دارا می باشد. پراکندگی آن بیشتر در بیابان ها، مناطق خشک و نیمه خشک و … نظیر استان های جنوبی کنار خلیج فارس، خوزستان، ایلام، کردستان، کرمانشاه و خراسان است.

عقرب چنگال پهن کروگلوی

این عقرب بومی شمال آفریقا و خاورمیانه است، از خانواده اسکورپیونیدائه محسوب می شود و در ایران، ۲ گونه از ۱۹ زیرگونه آن شناسایی شده است. طول آن بین ۶۰ تا ۸۰ میلیمتر است و بدنی به رنگ زرد تا قرمز-قهوه ای دارد. سم این نوع عقرب در رده با خطر متوسط قرار گرفته و تا کنون گزارش هایی مبنی بر مرگ توسط این عقرب وجود نداشته است.

عقرب آسیایی کوچک

این مورد از انواع عقرب های غیر حفار از خانواده بوتیدائه بوده و به عنوان عقرب خالدار نیز شناخته می شوند. طول بدن آن ها بین ۴۰ تا ۵۰ میلیمتر است، رنگی زرد تا رنگ متمایل به قهونه ای دارند و خطوط طولی نامنظمی به رنگ قهوه ای یا سیاه، روی بخش پشتی آن ها دیده می شود. زهر آن ها ضعیف است و اگر کسی توسط این عقرب ها آلوده شود، معمولا در محل گزش، احساس سوزش و درد خواهد داشت. پراکندگی این گونه بیشتر در مناطقی نظیر خوزستان، گلستان، تهران، کردستان، کرمانشاه و … است.

چگونگي پرورش عقرب

در ایران ۶۰ گونه عقرب وجود دارد و زهر ۴ نوع آن‌ها بسیار ارزشمند است و با توجه به اهمیت این موضوع سعی شده است که در کلاس‌های آموزشی به ۵۰ کارآموز از سراسر کشور چگونگی نحوه شناسایی، صید، پرورش و زهرگیری از عقرب به صورت عملی آموزش داده شود. گفتنی است این گونه تبلیغات در چند سال اخیر موجب شده تا دانشجویان بسیاری برای کسب درآمد به این کلاس‌ها روی آورند و بعد از یادگیری به صید غیر مجاز عقرب‌ها اقدام کنند.

بیشتر عقرب‌ها در دمای ۴۰ درجه به بالا می‌میرند، این در حالی است که این موجودات دمای بسیار پایین و زیر صفر درجه را به خوبی تحمل می‌کنند. عقرب‌ها در حرارت بالا مانند آتش به دلیل از دست دادن سریع آب بدن، انعقاد همولنف و انسداد عروق و مجاری می‌میرند، این موجودات شب‌ها فعال هستند و اگر در طول روز و در بیابان از سایه و پناهگاه شان بیرون بیایند، مرگ شان حتمی است.

عقرب دم پهن ایرانی از خطرناک‌ترین عقرب‌های ایران است که چهره خشنی دارد و در لابه لای سنگ‌ها و باقی مانده گیاهان زندگی می‌کند و از تمام سطوح به جز شیشه می‌تواند بالا برود. این نوع موجود موش‌ها و مارمولک‌ها را می‌کشد و از مایعات بدن آن‌ها تغذیه می‌کند. در صورت نیش زدن به انسان، شخص دچار اختلال در سیستم عصبی می‌شود و روی قلب او نیز تاثیرمی‌گذارد.

عقرب‌ها در استان خوزستان با توجه به شرایط آب و هوایی کشنده‌تر هستند. جالب است بدانید اگر عقربی را از نواحی دیگر به این استان منتقل کنید، به علت شرایط آب و هوایی خاص این منطقه، ظرف چند روز سم عقرب چندین برابر غلیظ و کشنده‌تر می‌شود.

یکی از موضوعات قابل توجه درباره عقرب‌ها وابستگی آن‌ها به آب و اکسیژن است با وجود اینکه این موجودات به آب زیادی نیاز ندارند،چراکه آن‌ها آب مورد نیاز بدن خود را از بدن طعمه‌هایشان تأمین می‌کنند. همچنین عقرب‌ها به اکسیژن کمی نیاز دارند به طوری که حتی می‌توانند ۲۴ ساعت بدون اکسیژن زنده بمانند.

گرانبهاترین مایع در جهان سم یا همان زهر عقرب است که قیمت هر یک گرم سم خشک این موجود برابر با ۸۰ میلیون تومان است، بر همین اساس این روزها ما شاهد گسترش تجارت زهر عقرب هستیم، چراکه بسیار سودآور است. این شغل یکی از نوپاترین شغل‌ها است که درآمد میلیونی آن موجب شده تا جوانان اشتیاق بیشتری برای فعالیت در این حوزه داشته باشند.

زهر عقرب حاوی پروتئین‌ است و برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند رماتیسم مفصلی، التهاب روده، بیماری ام اس، سرطان در خارج از کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد و بازار بسیار پر سودی را به خود اختصاص داده است. عقرب خشک شده، پودر و آرد عقرب در بسیاری از شرکت‌های دارویی و بهداشتی، عطاری‌ها و طب‌های سنتی داخل کشور قابلیت استفاده دارد.

پرورش عقرب بالای ۱۰۰ درصد سودآور است، لذا برای پرورش دهندگان صرفه‌ی اقتصادی بسیار زیادی دارد. برای ترویج و گسترش این تجارت نوپا از سوی کارشناسان و اساتید دانشگاه‌ها برای تشکیل کلاس‌های آموزش پرورش عقرب تبلیغات بسیاری انجام شده است.

علیرضا نادری کارشناس بی مهرگان در دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست در رابطه با این موضوع بيان كرد: برخی شرکت‌ها برای کسب سود کلان با استفاده از کارشناسان و اساتید دانشگاه‌ها به برگزاری کلاس‌های پرورش عقرب روی آورده‌اند. این شرکت‌ها در گذشته مجوز پرورش و تولید زهر مار را داشتند که با همین مجوز اقدام به این آموزش‌ها کرده‌اند. شرکت‌های آموزشی پرورش عقرب از هر دانشجو حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان هزینه دریافت می‌کنند و حتی با چندین میلیون تومان طرح‌های توجیهی می‌فروشند. این شرکت‌ها عقرب‌هایی که به طور غیرقانونی جمع آوری می‌کنند را با قیمت‌های مختلفی به فروش می‌رسانند و همچنین برای کسب سود بیشتر به عقرب گیری و فروش زهر این موجود اقدام می‌کنند. در ایران کار پرورش عقرب بسیار سخت است، چراکه برای پرورش این موجود تجربه چندانی در دست نیست. در ایران برای پرورش گونه‌هایی مانند مار و عقرب محدودیت وجود دارد، چرا که اگر هر فردی بخواهد هزاران عقرب و مار را جمع آوری و از سم و زهر آن‌ها استفاده کند، جمعیت این جانور به خطر خواهد افتاد. همان طور که می‌دانید عقرب‌ها در مناطق گرم زندگی می‌کنند و کشور ما نیز به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک تعداد بسیار زیادی از این گونه را در خود جای داده است، اما افرادی هستند که برای کسب سود بیشتر، زندگی این گونه را به خطر انداخته‌اند. با توجه به اینکه این موجودات در خطر انقراض قرار گرفته‌اند، سازمان محیط زیست برای جلوگیری از فعالیت سودجویان به شدت پیگیر این موضوع است.

حال برای حفظ محیط زیست و تنوع زیستی در ایران باید از فعالیت غیرقانونی برخی سودجویان و خطر انقراض گونه‌های با ارزشی همچون عقرب‌ها که در درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید هستند، جلوگیری به عمل آید.

مرکز مجاز پرورش عقرب نداریم

عرفانی، معاون اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در اين زمينه گفت: هیچ مرکز دارای مجوز قانونی برای پرورش عقرب در خراسان رضوی وجود ندارد. تبلیغات فراوان در فضای مجازی در خصوص ارزش زهر عقرب و ارزش فوق العاده آن موجب راغب شدن افراد بسیاری برای ورود و فعالیت در این زمینه شده است. حتی اگر فردی دوره کامل پرورش را سپری کند و عقرب را به زهرگیری برساند باز هم روند زهرگیری و فروش زهر دو مرحله ای است که به هیچوجه افرادی عادی موفق به اجرای آن نمی شوند. هر فردی که علاقه مند به فعالیت در این زمینه باشد، این اداره کل آمادگی صدور مجوز و اعلام شرایط، محیط خاص و ضوابط حاکم بر آن را دارد. هم اینک یک نفر متقاضی دریافت این مجوز در خراسان رضوی شده که در حال طی کردن مسیر دریافت مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست است. عقربهای کشف شده از مراکز غیرقانونی پرورش آنها، به مرکز سرم سازی رازی در مشهد انتقال داده شده اند زیرا مصرف زهر عقرب صرفا در مراکز سرم سازی امکانپذیر است. همچنین تاکنون گزارشی از انتقال زهر عقرب مراکز غیرمجاز به خارج از کشور دریافت نشده و بسیار بعید است خریدار خارجی برای زهر تولید شده به این روش وجود داشته باشد زیرا می بایست شرایط استریل و بهداشتی خاصی بر روند زهرگیری و بسته بندی زهر عقرب حاکم باشد.

خرید زهر نداریم

رئیس موسسه سرم سازی رازی مشهد، دکتر حمیدرضا فرزین گفت: به هیچ وجه خرید زهر از افراد در این موسسه انجام نمی شود. مرکز اصلی موسسه رازی در کرج دارای مرکز ویژه پرورش عقرب است که روند زهرگیری و استفاده آن در موارد دارویی در همان مکان انجام می شود بنابراین نیازی به خرید زهر عقرب از افراد عادی وجود ندارد. مراجعه کننده ای برای فروش زهر عقرب تاکنون در مشهد نداشته ایم. تحت هیچ شرایطی نه عقرب و نه زهر عقرب از افراد عادی در این موسسه خریداری نمی شود.

سم سودمند عقرب ها!

دهقاني، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان با اشاره به کاربردهای فراوان سم عقرب گفت: زهر این جانوران از اجزا و فراکسیون های متنوعی تشکیل شده است که هر کدام خواص متفاوتی دارد بعضی از اجزای سمی این جانوران برای درمان بیماری های اتوایمیون (بیماری هایی که ناشی از کارکرد نادرست سیستم ایمنی بدن است) نظیر ام اس، لوپوس، بیماری کورن، پسوروزیازیس و آرتریت روماتوئید، کولیت زخم دار، بیماری التهاب روده بزرگ، سیروز صفراوی، دیابت تیپ 1 و 2 و بعضی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. زهر گزدم ها بر علیه انواع تومورهای بدخیم (کانسرها) به علت ایجاد آپوپتوز یا توقف رشد و مرگ سلول های سرطانی و اختصاصا در مورد سارکوما (سرطان بافت هم بند)، تومور مغزی و نخاعی، سرطان پستان و کارسینومای سلولی کبد و همچنین در تشخیص سرطان های ریه، پوست، مری، گردن رحم و کولون مورد مطالعه قرار گرفته است کاربرد دیگر آن در پزشکی در اختلالات انعقادی، پرفشاری خون، بیماری های عروقی مغزی و به عنوان آنتی بیوتیک بر علیه قارچ ها، باکتری ها، انگل ها و ویروس ها هم مورد توجه بوده است. بعضی از اجزای سم گزدم می تواند جایگزین مناسبی برای داروهای مسکن قوی به منظور کاهش درد بیماران باشد، تحقیقات دانشمندان درخصوص شیوه های نوین ابداع داروهای مسکن جدید با منشأ ترکیبات طبیعی، نشان داده است که فراکسیون ها و پپتیدهای موجود در سم گزدم، در دستگاه عصبی و ماهیچه ای سبب واکنش می شود. یکی از موثرترین کاربردهای سم گزدم در جهت نابودی حشرات و آفات در بخش کشاورزی و بهداشت و به عنوان بیوپستیساید است که منجر به کاهش استفاده از مواد شیمیایی در روش های سنتی مبارزه با آفات می شود و به راحتی می تواند به حفظ محیط زیست و تعادل اکوسیستم و پایداری حیات کمک کند. این سم در طبیعت تجزیه خواهد شد، بنابر این منجر به تغییر ساختار بیولوژیک و ماندگاری در آب و خاک نشده و نمی تواند به بدن حیوانات و انسان ها راه یابد. زهر گزدم به عنوان یک آفت کش پتانسیل بالایی دارد. هر ترکیب سمی از پپتید های مختلف درون زهر تشکیل شده است که دارای میلیون ها سال پشتوانه تکامل و تجربه برای نابودی حشرات و تغذیه از آنان به کار گرفته شده است. پپتیدهائی که از زهر گزدم استخراج می شود، برای هدف گیری، درمان و مهار سلول های سرطانی قابل استفاده است و در دنیا به عنوان داروی ضد سرطان مورد توجه قرار گرفته است. متاسفانه هنوز در کشور ما استفاده درست و کامل از زهر گزدم نمی شود و کاربردهای سم درکشور ما در حال حاضر تنها به استفاده برای تولید پادزهر بر علیه گزش آنها منحصر می شود. چرا که در بعضی نقاط کشور مثل استان خوزستان گزش زیادی داریم که مرگ آور نیز هستند، به همین دلیل تولید پادزهر بر علیه 6 گونه از گزدم ها امری اجتناب ناپذیر است. برای تهیه ی سرم ضد گزدم گزیدگی از پودر سم استفاده می شود. سم مورد نظر بر حسب درجه سمیت درمحلول استریل نمک طعام به رقت 10 میلی گرم در میلی لیتر حل می شود. از این محلول در شروع کار مقادیر کم سپس با افزایش پلکانی زیرجلد اسب تزریق می شود. یک هفته پس از پایان دوره ایمن سازی و پس از اطمینان از ایمنی کافی، سه بار (فاصله ی 4-3 روز) و هربار متناسب با بزرگی جثه اسب، حدود 6-4 لیترخون گیری می شود. این خون درظرف شیشه ای محتوی سیترات سدیم جمع می شود. پس از جداکردن سلولهای خونی، پلاسما را تصفیه و آلبومین حذف می شود. سرم حاصل را با گذراندن از روی صافی مناسب استریل و پس از آزمایش های لازم به صورت مایع یا خشک در شیشه های مناسب بسته بندی می کنند. پرورش گزدم یا برداشت از اسکورپیوناریم به منظور دوشیدن زهر می تواند اقتصادی باشد چرا که این موجود بسیار کم مصرف و کم فعالیت بوده و طول عمر بالایی دارد همچنین در مکان های بیابانی و کویری یعنی اکثر مناطق کشور یافت می شود و زیست بوم این جانور محسوب می شود. تا کنون 64 گونه از آن در کشور شناسایی شده است. لذا با توجه به این غنای گونه ای علاوه بر پرورش مصنوعی در اسکورپیوناریم می توانیم به صورت طبیعی نیز برداشت داشته باشیم.

راه هاي پرورش عقرب

دهقاني ادامه داد:‌ اما مشکل اینجاست که هنوز ابعاد زیستی زندگی گزدم نیاز به مطالعه دارد طول عمر و دوره زندگی آن به خصوص گونه های ایرانی به طور دقیق روشن نیست و برای پرورش آن اطلاعات بسیاری نیاز است. پرورش دهندگان احتمالی آینده باید با ویژه گیهای زیستی و رفتاری این جانور به خوبی آشنا و آگاه شوند تا به توانند از این جانور بهرمندی مناسب داشته باشند در ضمن تا حد امکان کمترین میزان آسیب را به آن وارد کنند. همچنین برای زهرگیری از آن امکانات، تکنولوژی و افراد متخصص نیاز است چون میزان سم این موجودات بسیار اندک است و بر اساس گزارش در گونه های ایرانی شایع در کشور به طور متوسط از هر نمونه گزدم 1 صدم میلی گرم تا حدود 2 میلی گرم زهر خشک با روش الکتروشوک بدست می آید. یعنی این که برای تهیه یک گرم زهر خشک از گونه های مختلف از حدود 500 نمونه تا 100 هزار نمونه گزدم مورد نیاز است. برای مثال برای تهیه یک گرم زهر خشک "ادنتوبوتوس دوریه" 2000 نمونه باید به روش الکتروشوک دوشیده شود که قیمت هر گرم بر اساس گزارش های غیر مستند و در دسترس از آن 8 تا 12 هزار دلار هم خریداری می شود. البته باید توجه داشت قیمت ممکن است برای هر گونه متغیر باشد لذا از نظر اقتصادی خیلی ارزشمند است ولی صبوری، بردباری و ظرافت در استحصال آن بسیار اهمیت دارد. موضوع اهمیت اقتصادی زهر گزدم ها، موضوع نسبتاً جدیدی است و نیاز است که مسئولان در سطح کلان مانند وزرات بهداشت و وزرات کشاورزی بدان توجه کنند و شرایط را به گونه ای فراهم کنند تا کسانی که دانش و آگاهی لازم را دارند، بتوانند استفاده از این موهبت خدائی را توسعه دهند.

۳۵۰۰ دالر براي 15 گرام سم!

به گزارش میار، با تمامي اين تفاسير به گزارش هاي خارجي منتشر شده از روزنامه هاي رسمي كشورهاي همسايه كمك گرفتيم تا بفهميم واقعا اين پرورش عقرب سوددهي دارد يا خير و از آنجايي كه اين پرورش هاي غير مجاز نيز در مرز ايران با افغانستان رخ داده اند مي توان حدس هايي در مورد پرورش عقرب و شبكه عربي پشت اين موضوع زد. يك گزارشگر در اين زمينه مطلب خود را چنين شروع مي كند: کژدم‌ها بنا بر تیره‌گی رنگ و وزن خود و توافق دو طرف خریدار و فروشنده معامله می‌شوند، اما کمترین نرخ برای یک گژدم ۱۵ گرامی در بازار مخفی هرات، ۳۵۰۰ دالر امریکایی است. هرچه کژدم بزرگ‌تر، سنگین‌تر و سیاه‌تر باشد، نرخ آن بالاتر می‌رود. به قول فروشنده‌گان یک گژدم سیاه ۹۰ گرامی حتا به ۱۲۰ هزار دالر هم به فروش رسیده است.

به گزارش اسپوتنیک، جنس تجارت این روزها در هرات متفاوت‌تر از گذشته است. عقرب سیاه (گژدم سیاه) که در میان مردم به نام "گژدم" نیز یاد می‌شود، نوع نادری از کژدم یا دراز دم این روزها به دلیل گرمی بازار، خریداران و فروشنده‌گان زیادی را در هرات دور خود جمع کرده است.

این نوع عقرب از گونه‌های بند پایان رده‌ی عنکبوتیان است که ۸ پا و نیشی با زهر کشنده دارد.

با جستجوی اندک در صفحات مجازی فیس‌بوک در هرات، به خریداران و فروشنده‌گان عقرب سیاه برمی‌خوریم. اغلب این فروشنده‌گان و خریداران هویت خود را به سختی فاش می‌کنند.

هنوز کسی به گونه‌ی کامل از این تجارت رمز‌آلود و مخفی اطلاعات درستی به دست نمی‌دهد، اما روشن است که نرخ بالایی برای هر عقرب سیاه ۱۵ گرامی وجود دارد. عقرب‌ها بنا بر تیره‌گی رنگ و وزن خود و توافق دو طرف خریدار و فروشنده معامله می‌شوند، اما کمترین نرخ برای یک عقرب ۱۵ گرامی در بازار مخفی هرات، ۳۵۰۰ دالر امریکایی است. هرچه عقرب بزرگتر، سنگین‌تر و سیاه‌تر باشد، نرخ آن بالاتر می‌رود. به قول فروشنده‌گان یک عقرب سیاه ۹۰ گرامی حتا به ۱۲۰ هزار دالر هم به فروش رسیده است.

جنس تجارت این روزها در هرات متفاوت‌تر از گذشته است. عقرب سیاه، نوع نادری از کژدم یا دراز دم این روزها به دلیل گرمی بازار، خریداران و فروشنده‌گان زیادی را در هرات دور خود جمع کرده است. این نوع عقرب از گونه‌های بند پایان رده‌ی عنکبوتیان است که ۸پا و نیشی با زهر کشنده دارد. با جستجوی اندک در صفحات مجازی فیس‌بوک در هرات، به خریداران و فروشنده‌گان عقرب سیاه بر می‌خوریم. اغلب این فروشندگان و خریداران هویت خود را به سختی فاش می‌کنند.

برخی‌ها می‌گویند که یک شبکه‌ی بزرگ و ثروتمند عربی پشت خرید عقرب سیاه وجود دارد.

به استناد گفته‌های افراد رابط بین خریدار و فروشنده، این شبکه برای خرید عقرب سیاه هزینه‌های سرسام‌آوری متقبل می‌شود. خریداران ادعا می‌کنند که عقرب‌های خریداری شده از راه‌های غیرقانونی به کشورهای ایران، پاکستان، عربستان سعودی و حتا کشورهای اروپایی قاچاق می‌شوند تا در آن‌جا یا از سم کشنده‌ی آن‌ها استفاده‌ی دارویی شود یا برای فروش به بازار سیاه جهانی راه یابند.

مطالعات علمی نشان داده است که سم عقرب سیاه برای درمان بیماری‌های مربوط به سرطان و تعداد بی‌شماری از بیماری‌های دیگر خاصیت دارویی دارد.

برای تهیه‌ی این گزارش، مجبور شدم در قالب خریدار و گاهی در لباس فروشنده با خریداران و فروشنده‌گان عقرب سیاه ملاقات کنم.

نخستین ملاقات‌شونده یک جوان تقریباً ۲۰ساله بود که همراه با چند جوان هم‌سن و سالش به خرید و فروش عقرب سیاه مشغول است. در مرکزی‌ترین نقطه‌ی شهر به ملاقاتش رفتم. او یک فارم پرورش عقرب داشت و به قول خودش برای هر عقرب ۱۰ گرامی تا ۱هزار دالر سرمایه‌گذاری کرده بود. او گفت که از معامله‌ی عقرب سیاه پول خوبی به جیب زده است و ادامه‌ی این قضیه به نفعش تمام می‌شود.

با فرد دومی که ملاقات کردم، در نخست مرا مورد بازرسی بدنی قرار داد و گفت که برای امنیت جان خودش دست به این کار می‌زند. او گفت که هر عقرب سیاه را با قیمت‌های متفاوت و نظر به توافق با فروشنده می‌خرد و سپس آن را به یک خریدار عرب می‌فروشد. از هویت مرد عرب‌تبار چیزی نگفت اما تأکید کرد که یک ترجمان هراتی‌الاصل دارد و با مشتریان بومی در ارتباط است.

معامله با فرد عرب‌تبار هم راه و رمز خاص خودش را دارد. هر کسی که حاضر به فروش عقرب سیاه باشد، عکسش را به رابط یا ترجمان فرد عرب می‌فرستد و در نهایت با اندکی چانه‌زنی، عرب فرد مورد اعتمادش را برای خرید عقرب می‌فرستد.

عقرب سیاه بیشتر از ولایت‌های فراه، نیمروز و ولسوالی‌های غوریان و کهسان هرات شکار می‌شود، اما مرغوب‌ترین و با ارزش‌ترین آن از صحراهای خشک و سوزان ولایت فراه به دست می‌آید.