آتش بهاری بر دامن کدام استان‌ها افتاد؟

بارش باران بهاری که فروردین و اردیبهشت امسال طبیعت ایران را پس از دهه‌ها سبزپوش کرده بود، در خرداد ماه به فصل حرارت رسید و آتش به دامن بسیاری از مراتع، مزارع و جنگل‌ها افتاد.             

به گزارش میار به نقل از ایرنا، بارش‌های مناسب بهار امسال از سویی و شیوع ویروس کرونا در کشور که مانع از سفرها هموطنان به طبیعت شد، افزایش پوشش گیاهی را در اقصی نقاط کشور به دنبال داشت؛ نقشه‌های هوایی سرزمین ایران از سبز شدن بسیاری از جلگه ها و دشت‌ها خبر می‌داد به طوری که دوستداران محیط زیست از نفس کشیدن دوباره زمین و طبیعت این سرزمین سخن گفتند.

این شادی‌ها دیری نپایید و با ورود به فصل گرما که به طور معمول از خردادماه در ایران آغاز می شود، ورق برگشت؛ گرم شدن هوا و سهل‌انگاری مردم و گردشگران در حفظ سرمایه های ملی سبب شد تا بسیاری از عرصه‌های طبیعی و زمین‌های زراعی طعمه آتش شود و هنوز هم احتمال وقوع مجدد آتش سوزی در این مناطق دور از ذهن نیست.

طبق آمار سالانه نزدیک به ۱۵‌هزار هکتار از جنگل‌های کشور طعمه آتش می‌شود. در سال ۹۸ حدود ۵۶ فقره حریق در جنگل‌های کشور رخ داد که به موجب آن حدود سه‌هزار و ۹۰۵ هکتار از مراتع و جنگل‌ها در سراسر کشور در آتش سوختند که این رقم در سال۹۷ حدود سه‌هزار و ۹۷۶ هکتار بود؛ این درحالی است که از ابتدای سال ۹۹ بیش از ۲۴۰ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع ۱۱ استان کشور (بخصوص در منطقه زاگرس) رخ داده و خسارت جبران ناپذیری را به کشور وارد کرده است.

شدت و تعداد برخی از این آتش‌سوزی‌ها به قدری بود که برخی از عمدی بودن آنها سخن راندند؛ «علی ربیعی» سخنگوی دولت اعلام کرده است: «در ۱۰۳ مورد از این آتش‌سوزی‌ها نیت عمدی که یا به صورت سهل‌انگارانه یا آگاهانه بوده، وجود داشته است و حدود ۱۵۰ نفر مظنون شناخته شدند و مورد پرسش قرار گرفته‌اند و البته اطلاعات کامل در این زمینه را باید قوه قضائیه اعلام کند».

به گفته سرهنگ علی عباس‌نژاد فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری،بیشترین فراوانی آتش سوزی مربوط به مراتع و محیط‌های جنگلی واقع در استان های بوشهر، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد بوده‌است.

آنطور که فرمانده نیروی انتظامی می گوید، بررسی آتش سوزی‌ها نشان می‌دهد بخشی از این اتفاقات غیرعمدی بوده و در مواردی به عمد صورت گرفته تعدادی شناسایی و دستگیر شده‌اند که بزودی نتایج تحقیقات، بررسی‌ها و اقدامات پلیس اعلام می‌شود.

طبق برآوردهای یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری آتش سوزی اغلب در ۱۱ استان به وقوع پیوسته و تاکنون این حادثه در استان های آذربایجان شرقی، سمنان، گلستان و خراسان جنوبی رخ نداده است.

البته به گفته عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست از ۱۰۰ میلیون هکتار از جنگلها و مراتع کشور تاکنون کمتر از ۱۵۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع دچار آتش سوزی شده است.

وی معتقد است، از نظر اکولوژیک آتش سوزی در جنگل و مراتع بخشی از زندگی جنگل است ولی شایعه پراکنی و بیان اطلاعات غلط اذهان عمومی را متشنج می‌کند و جای نگرانی وجود ندارد.

بررسی خبرنگاران ایرنا از استان‌ها نشان می دهد که از نیمه اردیبهشت ماه امسال تاکنون شعله های آتش نه تنها در عرصه‌های ملی و طبیعی بلکه در مزارع، باغ ها و بوستان های شهری به وقوع پیوسته که مهمترین آنها با توجه به اخبار منتشر شده در خروجی ایرنا به شرح زیر است:

آذربایجان غربی 
استان آذربایجان غربی با برخورداری از یک میلیون هکتار اراضی کشاورزی قابل کشت، مراتع فراوان و پوشش جنگل های زاگرسی یکی از استان‌های در معرض خطر آتش سوزی به شمار می رود که تاکنون شاهد وقوع سه فقره آتش سوزی بوده است.

اردبیل 
اردبیل با بیش از یک میلیون هکتار مرتع و بالغ بر ۶۳ هزار هکتار جنگل تاکنون از آتش سوزی های گسترده مصون مانده‌است؛ با این وجود اهالی این استان در هفته‌های اخیر شاهد آتش سوزی‌های پراکنده بخصوص در باغات استان بوده اند که پیش بینی می‌شود عمدی باشد.
 

اصفهان
استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار  مساحت دارد که بیش از ۹۰ درصد آن معادل ۹.۸ میلیون هکتار را عرصه‌های طبیعی و ملی تشکیل می‌دهد و از این میزان حدود یکصد هزار هکتار جنگل، ۶ میلیون هکتار مرتع و سه میلیون هکتار بیابان است.

از ابتدای امسال ۱۲ فقره آتش سوزی در سطح ۱۹ هکتار از مراتع  استان اصفهان بویژه مراتع سمیرم، نطنز، فریدونشهر و شاهین‌شهر و میمه روی داده که دلیل وقوع این حادثه‌ها بی‌احتیاطی گردشگران، مرتعداران و دامداران است.

حدود ۲ میلیون هکتار از اراضی مرتعی استان، مستعد آتش‌سوزی است که بیشتر آن در شهرستان‌های غربی و جنوبی قرار دارد؛ ۹۵ درصد از عوامل آتش سوزی در مراتع، انسانی و ناشی از غفلت گردشگران، ساکنان و دامداران است.

البرز

استان البرز با افزون بر ۴۳۴ هزار هکتار اراضی ملی و ۱۵ هزار هکتار جنگل اعم از طبیعی و دست کاشت در مقایسه با وسعت استان خود از منابع طبیعی قابل توجهی برخوردار است. از ابتدای امسال تاکنون ۴۰ هکتار از مراتع استان در ۱۶ فقره آتش سوزی از بین رفته است که عامل ۹۵ درصد آتش سوزی ها در عرصه‌های منابع طبیعی استان انسانی است.
 

ایلام
ایلام در زمره استان‌هایی است که در هفته های اخیر شاهد وقوع آتش سوزی های پراکنده در بخش های مختلف بود؛ ۳۲ درصد از مساحت این استان را جنگل و ۵۵.۵ درصد آن را مراتع و بیابان ها تشکیل می دهد که اراضی کشاوری آن در مناطق بیابانی قرار دارند.
گستره اراضی حفاظت شده محیط زیست ایلام ۱۴۳ هزار هکتار است و یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار از گستره دو میلیون هکتاری ایلام را اراضی طبیعی تشکیل داده است.

بوشهر
از آغاز سال جاری تا نیمه خرداد ماه بیش از ۳۰  فقره حریق در این استان رخ داده که بر اثر آن  بیش از ۸۰۰ هکتار از مراتع، جنگل و باغ ها دچار آتش سوزی شد؛ افزایش دمای هوا ، وزش باد و بی احتیاطی مهمترین عامل آتش سوزی در مراتع شهرستان های دشتستان و تنگستان است.
بوشهر بیش از ۲۲۷ هزار هکتار سطح جنگلی دارد که از این میزان ۱۵ هزار ۸۱۶ هکتار آن جنگل های دست کاشت است.

بر اساس اعلام مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر، از ابتدای امسال تاکنون بر اثر وقوع ۴۰ مورد آتش‌سوزی ۲ هزار و ۲۰۰ هکتار از عرصه‌های ملی این استان خسارت دیده است که ارزش ریالی آن سه میلیارد ریال برآورد می شود.

تهران
امسال بیش از ۱۲ مورد آتش سوزی در بوستان‌ها، عرصه‌های جنگلی و سایر عرصه‌های طبیعی استان تهران روی داد که طبق بررسی های انجام شده ۹۵ درصد این حوادث به دلیل عامل انسانی بود در این میان بوستان‌های ولایت، چیتگر و سرخه‌حصار تهران به دلیل اشتباهات عمدی و انسانی دچار آتش‌سوزی شدند.

به گفته مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، ۲ هزار ۵۰۰ مورد آتش سوزی از ابتدای سال در فضای سبز پایتخت رخ داده که بیشتر  آنها حریق خرد بوده و بوستان های حریم شهر روی داده است؛ ۱۵۰ مورد حریق جدی داشتیم که در بوستان های جنگلی رخ داده است.

فرهاد زندی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران گفته است: از ابتدای امسال تاکنون ۸۰ هکتار از مراتع و منابع زیستی تهران در آتش سوخت که مهمترین علت آن عوامل انسانی بوده است.

چهارمحال و بختیاری
وسعت مراتع استان یک میلیون و ۹۰ هزار هکتار و جنگل ها ۳۳۵ هزار هکتار است؛ با اینکه این استان در ارتفاعات زاگرس واقع شده اما از گزند آتش سوزی ها در امان نیست و چندین مورد آتش سوزی در جنگل ها و باغ های استان به وقوع پیوسته است.

خراسان شمالی 
خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که از مجموع این سطح ۳۰۰ هزار هکتار کشتزار و بقیه باغ است. ۲۹ درصد از گستره این استان در ریسک پر خطر آتش‌سوزی قرار دارد. چندین مورد آتش سوزی در عرصه های طبیعی استان خراسان شمالی در یک ماه اخیر رخ داده که بر اثر آن بخشی از مراتع در شهرستان های اسفراین و شیروان از بین رفته است.

گستره حوزه منابع طبیعی خراسان شمالی ۲ میلیون و ۳۳ هزار و ۳۶ هکتار است که از این وسعت یک ‌میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مرتع، بیش از ۱۸۳ هزار هکتار بیابان و ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار جنگل است.

خراسان رضوی
این استان بالغ بر هشت میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی دارد و به گفته تورج همتی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی از ابتدای امسال تا کنون ۱۱ هکتار از اراضی مناطق تحت حفاظت در استان دچار آتش‌سوزی شده است.

این میزان آتش‌سوزی در مناطق تحت حفاظت در شهرستانهای تربت ‌جام با یک هکتار و خواف و نیشابور هر یک در سطح پنج هکتار رخ داده است.

خراسان جنوبی
وسعت مراتع استان خراسان جنوبی بیش از هشت میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار برآورد می شود و ۱۷ پارک جنگلی دارد؛ تاکنون گزارشی درباره آتش سوزی در عرصه های طبیعی این استان گزارش نشده است اما در یک مورد که در محدوده شهری انجام شد چندین اصله درخت در آتش سوخت.

خوزستان
همجواری شمال خوزستان با دامنه های زاگرس، سبب سرایت آتش سوزی های منطقه خاییز به اراضی این استان شد؛ علاوه بر این خوزستان موارد متعددی از آتش سوزی های متنوع را در هفته های اخیر تجربه کرده است.

از ابتدای امسال ۱۱فقره آتش‌سوزی علاوه بر آتش‌سوزی خسرج و خاییر در خوزستان به وقوع پیوسته که ۷۰ درصد این آتش‌سوزی‌ها در مراتع و ۳۰ درصد در جنگل‌های دست‌ کاشت بوده است.

همچنین از ابتدای سالجاری تاکنون ۴۰ نخلستان در حاشیه شهر آبادان و روستاهای بخش مرکزی دچار آتش‌سوزی شده و به گفته مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری آبادان که تاکنون حدود ۵۰۰ نفر نخل خرما بارور در مناطق مختلف از جمله روستای رمیله، تنگه و حاشیه رودخانه بهمنشیر در آتش سوخته و از بین رفته است. ضمن آنکه باید گفت ایذه به عنوان یکی از قطب های کشاورزی استان در فصل بهار به یکی از نقاط کانونی آتش سوزی ها مبدل شده بود.

زنجان
۵۶ درصد از مساحت کل استان زنجان را اراضی منابع طبیعی تشکیل می دهد به شکلی که حدود یک میلیون و ۱۳۷ هزار هکتار مرتع دارد؛ از این میزان پوشش گیاهی ۲۱ درصد مراتع خوب و ۳۷ درصد متوسط ارزیابی می شود.

سیستان و بلوچستان
سطح کل مراتع سیستان و بلوچستان بیش از میلیون هکتار برآورد می شود؛ تنوع در پوشش گیاهی استان به دلیل شرایط متغیر آب و هوایی متنوع است. جنگل های این ناحیه مانند ناحیه شمال یا باختر ایران به صورت انبوه و متراکم نیست واغلب به طور پراکنده و به اصطلاح لکه ای است.
در دو مورد آتش سوزی که در این استان روی داده، نخلستان ها و مزارع طعمه حریق شده اند.

 

فارس
استان فارس ۲.۲ میلیون هکتار جنگل دارد که ۱.۲ میلیون هکتار آن مراتع فقیر و یک میلیون هکتار آن مراتع غنی و پرتراکم است. این میزان جنگل، در حدود ۱۷.۹ درصد سطح استان را فرا گرفته‌است. پوشش گیاهی استان فارس را درختان جنگلی و گیاهان دارویی و صنعتی تشکیل می‌دهد، مناطق حفاظت شده‌استان فارس محل رویش بسیاری از گونه‌های گیاهی منطقه هستند.

خشک شدن مراتع علت اصلی این آتش سوزی ها عنوان شده به طوری که در هفته دوم خرداد بیش از ۳۵ فقره آتش سوزی در منابع طبیعی و زمین‌های کشاورزی استان فارس رخ داده است.

قزوین

در یک ماهه اخیر بیش از ۲۰۰ هکتار از اراضی ملی و کشاورزی استان قزوین بر اثر حوادث آتش سوزی دچار آسیب و خسارت شده اند و  براساس اعلام اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین، منشاء ۹۰ درصد این آتش سوزی ها انسانی است و همچنین ۷۰ درصد آنها براثر سهل انگاری کشاورزان و آتش زدن بقایای گیاهی به وقوع می پیوندد.

 امسال نزدیک به ۴۰۰ هکتار از اراضی استان قزوین دچار آتش سوزی شده اند که از این میزان ۱۵۰ هکتار هکتار مربوط به مراتع اراضی ملی بوده و سایر به زمین های کشاورزی اختصاص داشته است.

استان قزوین دارای ۸۵۳ هزار و ۴۸۵ هکتار مرتع، ۲۹ هزار و ۱۵۰ هکتار بیابان و ۲۸ هزار و ۱۵۷هکتار جنگل است که مجموع آنها اراضی ملی و منابع طبیعی استان را تشکیل می‌دهد.

قم
استان قم دارای یک میلیون هکتار مرتع است که از آغاز امسال تاکنون ۱۱حادثه حریق و آتش سوزی در این استان رخ داده و ۲۱۵ هکتار از عرصه های جنگلی و مرتعی این استان در آتش سوخته است. 

کهگیلویه و بویراحمد

بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار از وسعت کهگیلویه و بویراحمد را جنگل و مرتع تشکیل داده و رویشگاه بیش از ۲ هزار گونه گیاهی است؛ این استان با بیش از ۱۵ هزار کیلومتر مربع مساحت در جنوب غربی ایران ۳۰ درصد کل گونه‌های گیاهی کشور را در خود جای داده است.

از ۲۰ اردیبهشت ماه کوه های خامی باشت، دیل، و منطقه حفاظت شده خائیز در استان کهگیلویه و بویراحمد دچار آتش سوزی شد و بیش از ۶۰۰ هکتار از مراتع و جنگل های مناطق گرمسیری استان در آتش سوخت.

شهرستان گچساران یکی از کانون های آتش سوزی استان بوده است که به گفته رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری این شهرستان ۴۳۵ هکتار از جنگل ها و مراتع آن امسال بر اثر آتش سوزی دچار آسیب جدی شده است؛ این میزان جنگل و  مراتع در ۱۱فقره آتش سوزی طعمه حریق شد. مناطق پلاک انبار شاهی، پشه کان اولیا، نارک، خنگ بنار و کوه گهر، ماهور باشت، آبریگون و کوه پهن کانون آتش سوزی ها بوده اند.

تاکنون در سطح استان حدود ۶۰۰ هکتار از مزارع گندم و جو و البته پسماندهای کشاورزی در آتش سوخته اند.

یکی از اتفاقات دردناک آتش سوزی‌ها در این استان، فوت «البرز زارعی» کوهنورد گچسارانی بود که روز دوازدهم خرداد به عنوان نیروی داوطلب در عملیات اطفای حریق کوه‌های دیل دچار سوختگی شدید شد و در بیمارستان سوانح سوختگی اصفهان بستری شد اما پس هجده روز جان خود را از دست داد.
 

کرمان
در استان کرمان هشت میلیون هکتار پوشش مرتعی و جنگلی وجود دارد که ۶ میلیون هکتار آن مراتع و باقیمانده آن شامل پوشش جنگلی است؛ طی هفت سال گذشته تاکنون سه هزار و ۴۲۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی و مرتعی این استان به دلیل آتش‌سوزی از بین رفته است.

به گفته مدیر کل منابع طبیعی جنوب کرمان، در خردادماه ۱۰ مورد آتش سوزی در مراتع و منابع طبیعی این منطقه روی داده که علت اصلی آنها بی احتیاطی گردشگران بوده به طوری که از ابتدای امسال تاکنون ۵۰ هکتار از مراتع و جنگل‌های هفت شهرستان جنوبی استان کرمان دچار حریق شده است.

کرمانشاه
استان کرمانشاه ۲ میلیون و ۴۹۹ هزار هکتار مساحت دارد که ۷۰ درصد آن را عرصه‌های منابع طبیعی با بیش از ۵۲۷ هزار هکتار جنگل و یک میلیون و ۱۹۲ هزار هکتار مرتع تشکیل داده است؛ علاوه بر آن ۹۶۰ هزار هکتار زمین کشاورزی و باغ نیز در استان کرمانشاه وجود دارد. در این استان همچنین سه منطقه حفاظت شده بیستون، بوزین و مره‌خیل و قلاجه هم قرار گرفته است.
از ابتدای امسال تاکنون ۳۶ هکتار از مراتع تحت مدیریت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان طعمه حریق شده و کمتر از سه درصد درختان به سبب آتش سوزی ها آسیب دیده اند؛ از بین آتش سوزی‌های روی داده، پنج مورد آن عمدی و گسترده بوده است.

کردستان
از مساحت ۲ میلیون و ۹۳۷ هزار هکتاری استان کردستان، بیش از ۶۰ درصد آن شامل یک میلیون و ۵۸۷ هزار هکتار آن را مراتع و جنگل تشکیل می دهد. از ابتدای خرداد ماه امسال، ۶۵ هکتار از عرصه‌های طبیعی استان شامل ۲۱ هکتار جنگل و ۴۴ هکتار مرتع در آتش بی توجهی مردم سوخته است.
 

گلستان
استان گلستان از لحاظ برخورداری از میراث طبیعی، کم‌نظیر است. تنها پارک ملی گلستان دارای زیست متنوع جنگلی و استپی است که محل زیست گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی به شمار می‌رود؛ خوشبختانه در بهار امسال آتش سوزی در این خطه روی نداد و در تنها موردی که به ثبت رسیده، آتش سوزی در آن سوی مرزهای ایران و در خاک ترکمنستان بوده که مرزبانان با هدف جلوگیری از سرایت آتش به خاک ایران نسبت به اطفای حریق اقدام کردند.

گیلان
استان سرسبز گیلان که همه وسعت آن دارای پوشش گیاهی است، دیگر استانی به شمار می رود که آتش سوزی گسترده ای در آن رخ نداده با این حال اقدام کشاورزان در سوزاندن بقایای کشاورزی و بی احتیاطی گردشگران در برافروختن آتش می تواند آتش را در این خطه شعله ور کند. 

لرستان
یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل و مرتع در لرستان وجود دارد و از ابتدای امسال تاکنون ۱۵ فقره آتش سوزی در مراتع و جنگل های لرستان رخ داده است.

مازندران
استان سبز مازندران در روزهای پایانی خرداد شاهد نخستین آتش سوزی بود؛ این استان ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مساحت دارد که ۵۳۰ هزار هکتار از آن را عرصه های حفاظتی زیست محیطی تشکیل می دهد.

پارسال حدود  ۱۵۰ هکتار از مناطق جنگلی و زیست محیطی استان مازندران براثر آتش سوزی ناشی از خطای انسانی و سهل انگاری گردشگران خاکستر شد.

مرکزی
استان مرکزی از جمله استان‌هایی است که از نظر پوشش جنگل‌های طبیعی بسیار فقیر بوده و سرانه جنگل در این استان شانزده برابر از سرانه آن در ایران پایین‌تر است. در استان چهار ذخیره گاه جنگلی وجود دارد که شامل ذخیره گاه بلوط و سماق در شهرستان شازند، بنه در شهرستان تفرش،خونیار در شهرستان ساوه است.

هرمزگان
استان ساحلی هرمزگان با برخورداری از باغات میوه، نخلستان و مزارع در کنار مراتع و پوشش های مختلف گیاهی، یکی از استان های مستعد در بروز آتش سوزی است که دقت بیشتر مردم و بخصوص کشاورزان را در صیانت از مراتع و باغات طلب می‌کند.

همدان
استان همدان دارای ۸۲۲ هزار هکتار مرتع است که پوشش خشک مراتع با توجه به فصل گرما و افزایش دما آنها را مستعد آتش سوزی کرده است. در بهار امسال  سه فقره حریق در ۲۰.۵ هکتار از مراتع نهاوند، تویسرکان و کبودرآهنگ روی داد که عامل انسانی علت وقوع آن بوده است.

یزد
۹۸ درصد از مساحت استان یزد به وسعت ۷ میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار را عرصه های منابع طبیعی به خود اختصاص داده است که ۳۸ درصد آن را اراضی بیابانی تشکیل می‌دهد. مراتع استان یزد هرچند به لحاظ پوشش گیاهی به طور عمده در رده متوسط و ضعیف قرار دارند ولی در زمینه حفظ خاک ارزشمند هستند.